ΚΕΝΤΡΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ
Αιτωλική Συμπολιτεία
Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα (371 π.Χ) η Θήβα και οι Βοιωτοί εδραιώνουν την κυριαρχία τους ενώ στο βορρά οι Μακεδόνες με το Φίλιππο Β΄ και τους διαδόχους του εξαπλώνονται στη Νότια και Κεντρική Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό και σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση του θεσμού της πόλης-κράτους, το Κοινό των Αιτωλών που από τον 5ο αιώνα π.Χ ήταν οργανωμένο σε κώμες (διάσπαρτοι ατείχιστοι οικισμοί) λαμβάνει τη μορφή συμμαχίας. Βασικό κίνητρο της Συμμαχίας ήταν η κοινή άμυνα των αιτωλικών πόλεων απέναντι στους Βοιωτούς, τους Μακεδόνες καθώς και την Αχαϊκή Συμπολιτεία που συνέστησαν οι Αχαϊκές πόλεις την ίδια περίοδο.
Η Συμπολιτεία κατάφερε να επεκταθεί και πέραν τον ορίων της αρχαίας Αιτωλίας. Μεταξύ 301-298 π.Χ η συμμαχία είχε προσαρτήσει τους Δελφούς (Φωκίδα) και διάφορες πόλεις στη Λοκρίδα, Μαλίδα, Ακαρνανία και Θεσσαλία (Δόλοπες).
Κοινό των Αιτωλών – Αιτωλική Συμπολιτεία και Ευρυτανία
Ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ το Κοινό των Αιτωλών ήταν οργανωμένο φυλετικά, με τις διάφορες φυλές να κατοικούν -σύμφωνα με το Θουκυδίδη- σε ατείχιστους οικισμούς («κώμες») και να παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμά τους. Τα αρχαία φύλα που συγκροτούσαν το Κοινό των Αιτωλών ήταν στην «αρχαία» Αιτωλία οι Αιτωλοί ενώ στην «επίκτητο» Αιτωλία οι Οφιονείς, οι Αποδωτοί, οι Αγραίοι, οι Απεραντοί και οι Ευρυτάνες. Οι Αγραίοι, οι Απεραντοί και οι Ευρυτάνες ήταν φύλα που ζούσαν στις εσχατιές τις Αιτωλίας (σημερινή Ευρυτανία) με ενεργό ρόλο στην πολιτική ιστορία της Αιτωλίας την περίοδο του Κοινού των Αιτωλών (5ος αι.π.Χ) καθώς και κατά την περίοδο του μετασχηματισμού και την ίδρυση της Αιτωλικής Συμπολιτείας(4ος αι. π.Χ).
Ευρυτάνες
Ο Θουκυδίδης, ο Στράβων και ο Αριστοτέλης αναφέρουν τους Ευρυτάνες ως Αιτωλικό φύλο και μάλιστα ως το πολυπληθέστερο. Τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων καθώς και σωζόμενες επιγραφές κατατάσσουν τους Αιτωλούς και τους ομοεθνείς τους Ευρυτάνες στα ελληνικά φύλα θεμελιώνοντας την ελληνικότητά τους. Οι Ευρυτάνες και οι Αιτωλοί δε διαφοροποιούνται ως προς τα κύρια χαρακτηριστικά τους και ακολουθούν κοινή μοίρα στη διαδρομή της ιστορίας. Με την πάροδο των χρόνων – και κυρίως στους μετακλασικούς χρόνους- το όνομα Ευρυτάνες επικαλύφθηκε από το εθνικό Αιτωλοί και δε μνημονεύονται με το φυλετικό τους όνομα. Ωστόσο κάθε αναφορά στο όνομα Αιτωλοί μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια προϋποθέτει την παρουσία του φύλου των Ευρυτάνων.