Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Λεωνίδου, ψηφιδωτά δάπεδα, Υστερορωμαϊκή Περίοδος, 5ος αι. μ.Χ.
Η ελληνιστική περίοδος για τους Αιτωλούς και συνεκδοχικώς για τους Ευρυτάνες συμμάχους τους, σημαίνει την συμπόρευση αρχικώς και την εναντίωση εν συνεχεία στην εξουσία των Μακεδόνων επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέχρι το σημείο να προκαλέσουν δύο πολέμους με τους Μακεδόνες, στους οποίους ηττήθηκαν. Ζητώντας την ανάμειξη των ρωμαίων στα ελληνικά πράγματα, απαλλάχτηκαν μεν από τους Μακεδόνες αλλά τελικώς υπετάγησαν στην ρωμαϊκή εξουσία μετά 189 π.χ. Η ρωμαϊκή κυριαρχία εμπεδώνεται σε όλη τη δυτική ελλαδική χέρσο, μεταξύ άλλων και στην Αιτωλία και την Ευρυτανία και η αυστηρή επιτήρηση από τη Ρώμη, φέρνει πολιτική σταθερότητα, η οποία με τη σειρά της προκαλεί σχετική εμπορική και οικονομική άνθηση στις ανωτέρω περιοχές κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής περιόδου.
Δεν θα γνωρίζαμε τίποτα για την περίοδο αυτή της Ευρυτανίας, αν το 1955, ή 1956, μετά από μια εντονότατη βροχόπτωση, που ξέπλυνε το έδαφος μιας αναβαθμίδας ενός χωραφιού στο χωριό Κλαψί, στα 9 χλμ από το Καρπενήσι, δεν ερχόταν στο φως και στην αντίληψη ενός χωρικού ένα ενδιαφέρον αντικείμενο: το θραύσμα ενός ψηφιδωτού δαπέδου. Ο άνθρωπος που το συνέλεξε, φρόντισε να το εξετάσουν ειδικοί επιστήμονες, οι οποίοι έδειξαν ενδιαφέρον και μετά από δύο ανασκαφικές περιόδους το 1958 και 1959, αποκαλύφθηκε στον συγκεκριμένο χώρο ένα εκπληκτικό ψηφιδωτό δάπεδο παλαιοχριστιανικής βασιλικής.
Παρότι δεν σώζεται το 100% του δαπέδου, από τα διασωζόμενα σπαράγματα φαίνεται ότι το σύνολο του ναού καλυπτόταν από ψηφιδωτά, ακόμα και ο νάρθηκας. Μόνο ένα τμήμα της κόγχης του Ιερού Βήματος δεν καλύπτεται από ψηφιδωτό. Επίσης διασώζεται το χαμηλότερο τμήμα της τοιχοποιίας μέχρι ενός ύψους καθώς και τμήμα του συνθρόνου στην κόγχη του Ιερού Βήματος,.
Ο ναός ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, με εγκάρσιο κλίτος στα ανατολικά που καταλήγει σε κόγχες και νάρθηκα στα δυτικά, χωρίς προσκτίσματα. Η βασιλική έχει μήκος περίπου 28μ. Και πλάτος 18,5μ, και καλύπτει συνολική επιφάνεια 518μ². Τόσο το μέγεθός της όσο και η κάλυψή των ψηφιδωτών αποτελούν στοιχεία μεγαλοπρέπεια και ένδειξη οικονομικής άνθησης.
Το δάπεδο του ναού καλύπτονταν από ψηφιδωτό δάπεδο, το οποίο διασώζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του, με φυτική και γεωμετρική διακόσμηση και σκηνές από το ζωικό βασίλειο (παραστάσεις με ζώα, πτηνά και ψάρια), το οποίο εκτιμάται ότι κατασκευάστηκε στο δεύτερο τέταρτο του 6ου αι. μ.Χ. Από τις περίπου 8 επιγραφές των ψηφιδωτών αντλούμε αρκετές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες, πλην του ονόματος του οικισμού στον οποίο βρισκόταν ο παλαιοχριστιανικός ναός. Μαθαίνουμε για την χρονολογία ανακαίνισης του ναού, που τοποθετείται στα τέλη του 5ου μ.Χ αιώνα, οπότε και συμπεραίνουμε ότι ο ναός προϋπήρχε και ήταν παλαιότερος. Η λέξη “ανακαίνισις” αναφαίρεται ρητώς σε μία από τις επιγραφές, όπως και η λέξη “χαμοκέντησις” που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την τοποθέτηση των ψηφιδωτών. Από τις ίδιες επιγραφές συμπεραίνουμε και το όνομα του αγίου στον οποίο ήταν αφιερωμένος ο ναός, τον Άγιο Μάρτυρα Λεωνίδη. Εικάζουμε ότι πρόκειται για τον Μάρτυρα Αγιο Λεωνίδη, ίσως από την Κόρινθο. Επίσης αναφέρεται σε μέλη της εκκλησιαστικής κοινότητας της εποχής της ανακαίνισης.
Η λειτουργία του ναού και ίσως του οικισμού, διακόπτεται βιαίως περί τα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ. Δεν είναι μέχρι στιγμής γνωστά τα αίτια, εικάζεται ότι πρόκειται περί σεισμού ή πυρκαϊάς, ή σεισμοπυρκαϊάς. Πέριξ του ναού η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως εκτεταμένο νεκροταφείο, αρχαιότερο του ναού καθώς και υπολείμματα από οικισμό της ύστερης ρωμαϊκή περιόδου με αξιόλογη οργάνωση. Οι ανασκαφές συνεχίζονται.
Το στέγαστρο θα αντικατασταθεί με νέο , σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Ανδρέα Λαμπρόπουλο. Ελαβε υπ’ όψιν όλα τα νέα ανασκαφικά και επιστημονικά δεδομένα, σε συνεργασία με την ΕΦΑ Φθιώτιδας κ Ευρυτανίας και την υπεύθυνη αρχαιολόγο κα Αθανασία Τσόκα, συνέλαβε μια ανθεκτική αλλά κομψή και διάφανη κατασκευή, η οποία εγκρίθηκε από το ΚΑΣ, ενώ η κατασκευή της έχει την οικονομική υποστήριξη της περιφέρειας.
Αντίγραφο τμήματος του ψηφιδωτού, θα βρούμε στο Κέντρο Ιστορίας και Πολιτισμού της Ευρυτανίας (Κ.Ι.Π.Ε.) , στο Καρπενήσι.
Φωτό: εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΦΑ Φθιώτιδας & Ευρυτανίας
