Το Σχολείο της Βίνιανης και η Κυβέρνηση του Βουνού
Η Βίνιανη, σήμερα Παλαιά Βίνιανη, ήταν σημαντικός οικισμός του Νομού Ευρυτανίας μέχρι το 1966, οπότε και μεγάλο τμήμα των κατοικιών του κατέρρευσε μετά τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου. Βρισκόταν σε απόσταση περίπου 30 χλμ βορειοδυτικά του Καρπενησίου, και στο μέσο περίπου της άλλοτε διαδρομής για τα Άγραφα, καθώς ήταν το πρώτο χωριό που συναντούσαν τα καραβάνια, μετά το Στένωμα και την διάσχιση του Μέγδοβα μέσω του ομώνυμου γεφυριού της Βίνιανης. Το χωριό εκτός από τη στρατηγική του θέση στο μέσο Καρπενησίου και Αγράφων, διέθετε εύκολη πρόσβαση και δυνατότητα διαφυγής σε περίπτωση εχθρικής προσβολής. Άλλωστε η περιοχή πρακτικά ήταν ένας απελευθερωμένος θύλακας εντός της γερμανοκρατούμενης επικράτειας, καθώς από τον Σεπτέμβριο του 1943 οι μεν Ιταλικές δυνάμεις κατοχής είχαν συνθηκολογήσει, οι δε Γερμανοί κατακτητές είχαν αποσύρει τις δυνάμεις τους εκτός Ευρυτανίας από τον Νοέμβριο του 1943 και τον στρατηγικό έλεγχο της περιοχής είχαν οι παρτιζάνικες (αντάρτικες) στρατιωτικές ομάδες του ΕΛΑΣ.
Στις 10 Μαρτίου του 1944, στο κτήριο του Σχολείου του χωριού, μετά από πρωτοβουλία του Ε.Α.Μ., συνήλθε η ολομέλεια της Πολιτικής του Επιτροπής και μαζί με εκπροσώπους συνεργαζόμενων οργανώσεων σχημάτισαν την την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) ή πιο γνωστή ως Κυβέρνηση του Βουνού. Έτσι η Βίνιανη και η ευρύτερη περιοχή κατέστη πολιτικό κέντρο του απελευθερωτικού αγώνα. Ο σχηματισμός της κυβέρνησης θεωρήθηκε απαραίτητος λόγω της επιτακτικής ανάγκης να συσπειρωθούν και να συγκροτηθούν τα κεντρικά όργανα της λαϊκής εξουσίας των απελευθερωμένων περιοχών της χώρας που συνεχώς πολλαπλασιάζονταν, λόγω της συρρίκνωσης των μετώπων της χιτλερικής Γερμανίας σε όλη την Ευρώπη και την σταδιακή αποχώρηση δυνάμεων από την Ελληνική χέρσο.
Η ιδρυτική πράξη της Π.Ε.Ε.Α. χαρακτηριστικά αναφέρει «1) τις υπέρτατες εθνικές ανάγκες και την επιτακτική απαίτηση του ελληνικού λαού για τη δημιουργία μέσα στη χώρα ενός κεντρικού πολιτικού οργάνου που να συντονίζει τις προσπάθειες και τον αγώνα για την εθνική απολύτρωση και να αναλάβει την υπεύθυνη διοίκηση των ελεύθερων και ελευθερουμένων περιοχών της χώρας και 2) την από 15 Δεκεμβρίου 1943 πρόσκληση της Κεντρικής Επιτροπής του Εθνικοαπελευθερωτικού Μετώπου σε όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις καθώς και στην κυβέρνηση Τσουδερού, για το σχηματισμό κυβέρνησης Γενικού Εθνικού Συνασπισμού, ΣΥΓΚΡΟΤΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ»
Φαίνεται και από την διακήρυξη ότι το ΕΑΜ είχε καταβάλει μεγάλη προσπάθεια ώστε να συμμετέχουν σε αυτή τη νέα κυβέρνηση της ελεύθερης Ελλάδας όσο το δυνατόν περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, αντιλαμβανόμενο και την υπάρχουσα ανάγκη για ενότητα. Τον αρχικό και προσωρινό πυρήνα της Π.Ε.Ε.Α απετέλεσε πενταμελές συμβούλιο, αποτελούμενο από μέλη του ΕΑΜ, με πρόεδρος (πρωθυπουργός) τον Ευριπίδης Μπακιρτζής και γραμματείς (υπουργούς) τους Εμ. Μάντακα, Γ. Σιάντο, Η. Τσιριμώκο και Κ. Γαβριηλίδη. Το κυβερνητικό σχήμα διευρύνθηκε μετά από την παρέλευση μήνα και στις 10 Απριλίου του 1944, Πρόεδρος της Π.Ε.Ε.Α αναλαμβάνει ο γενικότερα αποδεκτός καθηγητής της Νομικής Αλ. Σβώλος με αντιπρόεδρο τον Ευρ. Μπακιρτζή και πρόσθετα μέλη τους Ν. Ασκούτση, Α. Αγγελόπουλο, Π. Κόκκαλη και Στ. Χατζήμπεη.
Η ίδρυση της Π.Ε.Ε.Α και αργότερα η σύγκληση του Εθνικού Συμβούλιου στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας, μπορούν να θεωρηθούν από τις σημαντικότερες πράξεις του αγώνα των Ελλήνων ενάντια στους κατακτητές τους. Η Π.Ε.Ε.Α με δεδομένη την οικονομική της αδυναμία, επιδόθηκε κυρίως σε διπλωματικές κινήσεις, συμμετέχοντας στο “Συνέδριο του Λιβάνου” τον Μάϊο της ίδιας χρονιάς, ενώ κυρίως ασχολήθηκε με την εκπαιδευτική συγκρότηση των απελευθερωμένων περιοχών με την ίδρυση δύο Παιδαγωγικών Φροντιστηρίων σε Καρπενήσι και Φουρνά.
Πρώτη πράξη της Π.Ε.Ε.Α ήταν η γενική πρόσκληση προς συγκρότηση εθνοσυνέλευσης, το ιστορικό Εθνικό Συμβούλιο, στο οποίο θα συμμετείχαν εκπρόσωποι όλου του λαού. Αποφασίστηκαν ο τρόπος εκλογής του Εθνικού Συμβουλίου, η ημέρα διεξαγωγής των εκλογών, καθώς και ο χρόνος και ο τόπος σύγκλησής του, οι Κορυσχάδες. Αξίσει να σημειωθεί ότι οι εκλογές αυτές είναι οι πρώτες καθολικές εκλογές καθώς το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι, για πρώτη φορά επεκτείνεται και στις γυναίκες,
Η Κυβέρνηση του Βουνού έτυχε αρχικά ευρείας αποδοχής όπως διαφάνηκε και από την αθρόοα συμμετοχή πολιτών στις διεξαχθείσες εκλογές. Ωστόσο, η διαφαινόμενη ρήξη με το ΕΑΜ κατά την Συμφωνία του Λιβάνου, κατά την οποία η τριμελής επιτροπή της Π.Ε.Ε.Α. πιέστηκε να συνυπογράψει την αποκήρυξη του Ε.Α.Μ., έφερε τους πρώτους τριγμούς, και στη συνέχεια η τελική σύμπραξη με την Κυβέρνηση Εθνικής ενότητας και συμμετοχή στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Αυγούστου του 1944, έφερε την οριστική ρήξη με το Ε.Α.Μ και στην ουσία η Π.Ε.Ε.Α αυτοδιαλύθηκε στις αρχές Οκτωβρίου με την επιστροφή της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στην Ελλάδα.
Στο διασωθέν από τον σεισμό του 1966 και ανακαινισμένο Σχολείο του χωριού που απετέλεσε την έδρα της Π.Ε.Ε.Α. λειτουργεί σήμερα το Ιστορικό Μουσείο Βίνιανης στο οποίο εκτίθεται φωτογραφικό υλικό της εποχής. Η έκθεση επίσης περιλαμβάνει ντοκουμέντα του συνολικού έργου της Π.Ε.Ε.Α. αλλά και μία αναπαράσταση της αίθουσας συνεδριάσεων και εργασιών της Π.Ε.Ε.Α. Παρουσιάζεται στους επισκέπτες η οργάνωση του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Στο προαύλιο του σχολείου και εκατέρωθεν της πετρόκτιστης κλίμακας εισόδου έχουν στηθεί οι προτομές των 10 μελών της Π.Ε.Ε.Α. καθώς και ένα μαρμάρινό ηρώο με την επιγραφή «Τα θεμέλια μου στα βουνά και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους και πάνω τους η μνήμη καίει άκαυτη βάτος, Οδ. Ελύτης. ΠΕΕΑ Βίνιανη 1944».
